Stap 1

Om je belangrijkste persoonlijke waarden boven water te krijgen, ga ik je helpen met een paar methodes. Lees ze door en kies degene(n) eruit die je aanspreken. Je mag ze allemaal doen maar dat hoeft niet! Een is al voldoende. Als je ze allemaal wilt doen, kan het zijn dat je de drempel te hoog maakt om te beginnen. Pik dus een methode eruit en probeer je zoveel mogelijk in te leven in de situatie. Zie het voor je en voel de emoties die in je opkomen. Hoe meer je een beeld vormt van de situatie, hoe beter. Lukt het niet, kies dan een andere methode. Schrijf de antwoorden op de vragen op en als je daarmee klaar bent, ga je naar stap 2.

Methode 1: De dood

We beginnen meteen heftig. Met de dood. Mensen leven vaak intensiever en betekenisvoller als ze beseffen dat het leven eindig is. We worden ons bewust van onze persoonlijke waarden als we beseffen dat we ooit zullen sterven. Kort voor zijn overlijden zei Apple oprichter Steve Jobs:

‘Mezelf eraan herinneren dat ik binnenkort dood ben, is het belangrijkste gereedschap dat me helpt om de grote keuzes in het leven te maken. Omdat bijna alles – alle verwachtingen van buitenaf, alle trots, alle angst om te mislukken – wegvalt in het zicht van de dood. Alleen wat echt belangrijk is blijft over. Jezelf herinneren dat je dood gaat is de beste manier die ik ken om niet in de val te trappen van denken dat je iets te verliezen hebt. Je bent al naakt. Er is geen reden om niet je hart te volgen.’

Hoe het hoort (normen) en de verwachtingen van anderen die niet bijdragen aan ons eigen geluk, vallen weg als we beseffen dat het leven eindig is. Misschien heb je zelf wel een ervaring in je leven, bijvoorbeeld bij verlies of ziekte, dat je ineens beseft waar het eigenlijk allemaal omgaat. Wat echt belangrijk is in het leven. Op dat moment valt al het andere (even) weg. Je hebt zo’n nare ervaring niet nodig. Wel om echt bewust stil te staan en bezig te zijn met wat voor jou belangrijk is in het leven en hoe je je leven vorm kan geven op basis van die waarden.

De eerste methode is je bewust worden van het feit dat je leven eindig is. Stel je voor dat je bij de huisarts zit en die vertelt je dat je nog maar drie maanden te leven hebt.

• Wat wordt dan heel belangrijk voor je?
• Welke dingen zijn dan ineens niet meer zo belangrijk?
• Met wie wil je nog tijd doorbrengen? En hoe?
• Wat ga je heel erg missen?
• Wat ga je doen met die drie maanden?
• Als je kinderen hebt: wat wil je ze nog meegeven?
• Waarvan heb je spijt?

Sommige mensen bij mij in de praktijk worden emotioneel. Sommige mensen kunnen dan niet meer helder denken. Misschien gebeurt dat ook bij jou. Zo ja, sla dan deze methode over en doe gewoon een van de andere methoden. De juryplicht, methode 4 werkt voor de meeste mensen erg goed.

Methode 2: De toverfee

Hiervoor moet je je fantasie gebruiken. Lukt dat niet, sla deze dan over en kijk welke methodes je meer aanspreken.

Stel, je komt op straat een fee tegen die jou verzekert dat al je wensen in vervulling zullen aan. Je krijgt de tijd om erover na te denken. Je hoeft niet meer te werken overigens. Fantaseer dus even zonder grenzen en praktische bezwaren.

Als iemand jou over een jaar komt opzoeken:

• Waar ben je dan?
• Hoe ziet je omgeving eruit?
• Met wie (of wat voor soort mensen) ben je?
• Wat ben je (gewoonlijk) aan het doen?
• Wat voor gevoel geeft dat alles jou?

Sta vooral even stil bij de laatste vraag en schrijf op welke gevoelens er dan boven komen.

Methode 3: Vertrek voor een jaar

Deze methode koppelt je los van alle externe zaken die normaal gesproken jouw identiteit bepalen. Wie ben jij als al die zaken wegvallen? Welke belangrijke persoonlijke waarden bepalen hoe jij in het leven staat als de vertrouwde omgeving je gedrag niet meer bepaalt?

Stel dat je eens voor dat je jouw familie, vrienden, werk, huis, woonplaats en land gedurende een jaar zou moeten verlaten. Beantwoord dan deze vragen:

• Wat zou dat veranderen aan de dingen die je nu belangrijk vindt?
• Welk werk ga je daar doen?
• Als je dan toch mocht kiezen, wat of wie zou je dan meenemen uit jouw eigen omgeving?
• Wat ga je missen aan thuis?
• Wat zijn de eerste dingen die je gaat doen op je nieuwe plek?

Methode 4: Zitting nemen in een jury voor onbepaalde tijd

Ken je de Amerikaanse juryplicht? Elke Amerikaanse burger heeft de plicht om beschikbaar te zijn als jurylid voor een rechtszaak. Je kunt alleen weigeren door zwaarwegende argumenten en dat is niet je werk of je gezin.

Stel dat ze dit in Nederland ook gaan invoeren. Je krijgt een oproep om op te komen dagen als jurylid. Na de selectie blijf jij samen met een groep over. Het is een feit. Jij moet over een maand zitting nemen in de jury voor de duur van de rechtszaak en die is onbepaald. Het kan een maand zijn maar het kan ook maar zo een jaar zijn. In die periode is contact met de buitenwereld verboden. Dit omdat je niet beïnvloed mag worden door meningen of actualiteiten. Binnen de jury mogen ook geen intieme relaties ontstaan, alles om de objectiviteit te bewaren. In tegenstelling tot Amerika, wordt je salaris wel doorbetaald. Je rekeningen kunnen dus gewoon betaald worden terwijl jij weg bent voor onbepaalde tijd. Je krijgt een maand om je voor te bereiden voordat je gaat.

Beantwoord deze vragen:

• Welke dingen zou je in elk geval doen?
• Wat werd dan belangrijk voor je en wat minder belangrijk?
• Met wie wil je tijd doorbrengen? Hoeveel tijd?
• Welk gevoel zou dit opleveren?
• Welke spullen neem je mee? Je telefoon, iPad en andere apparaten met toegang tot de wereld, zijn verboden.
  Stel dat je boeken meeneemt of iets om te kijken, bijvoorbeeld Netflix of films. Wat zijn dat dan voor boeken? En wat kijk je graag? Hetgeen wat je aantrekt in boeken of TV zegt veel over je voorkeuren en behoeften en daarmee ook over je persoonlijke waarden. 
• Als je kinderen hebt: wat wil je ze meegeven?
• Als je wat dieper wilt gaan: waar ben je bang voor?

Beeld je in dat je daar eenmaal bent. Je zit in een hotel en er is een ruimte waarin je met de groep kunt verblijven. Beantwoord deze vragen (de antwoorden zeggen veel over jou!):

• Hoe ga je je daar vermaken?
• Welke rol heb jij in de groep?
• Als je juryleden na afloop worden geïnterviewd, wat zullen ze dan over jou zeggen?

Bij veel mensen werkt deze methode goed omdat dit echt een scenario is dat realistisch is. Nu nog in Amerika maar wie weet…

Methode 5: Kaartjes maken

Pak een vel papier en maak daar kaartjes van waarop je de waarden schrijft die jij uit de afbeelding of de lijst met persoonlijke waarden haalde. Probeer elke keer keuzes te maken, net zolang tot een lijstje van 5 waarden overblijft. Deze methode kun je sowieso inzetten. Ik zou deze combineren met een van de andere methodes omdat deze methode heel praktisch is en minder emoties oproept. Juist die emoties zeggen veel over wat echt belangrijk voor je is.

Methode 6:  waar kun je echt van flippen?

Een andere manier die je persoonlijke waarden kan blootleggen, is je ervan bewust worden wanneer je boos wordt, onmacht voelt of waarbij je een andere negatieve emotie ervaart. Iemand die als waarde rechtvaardigheid heeft, kan zich vaak enorm druk maken over situaties waarin mensen of zijzelf onrechtvaardig behandeld worden. Als je mij steeds gaat vertellen wat ik moet doen en me de wet wilt voorschrijven, ga ik rebelleren. Dan kom ik in opstand. Je prutst dan aan mijn waarde autonomie en vrijheid. Dat ontstaat als ik het gevoel heb geen keuze te hebben. Wil je mij chagrijnig hebben? Schrijf me dan de wet voor. In welke situaties heb jij het gevoel dat iemand (of een situatie) jouw persoonlijke waarden aantast?

Beantwoord deze vragen:

• Wanneer word je echt boos?
• Waar kun je echt niet tegen?
• Wanneer voel je je machteloos?
• Waar word je echt heel verdrietig van?

Stap 2

Je antwoorden geven inzicht in de dingen die voor jou het allerbelangrijkst zijn in je leven. Kijk eens heel goed naar je antwoorden en probeer eens een rode draad (of meerdere te vinden). Welke dingen vallen je op? Wat springt eruit in je antwoorden? 

Als je kijkt naar je antwoorden, bij welke persoonlijke waarden horen ze dan? Zijn er bij jou antwoorden die steeds bij dezelfde paar persoonlijke waarden horen? Zo ja, onderstreep of markeer deze persoonlijke waarden zodat je weet dat deze voor jou het allerbelangrijkst zijn.

Stap 3

In stap 1 en 2 zijn persoonlijke waarden naar boven gekomen die voor jou het belangrijkst zijn. Rangschik nu je lijst van persoonlijke waarden (maximaal 10) op basis van belangrijkheid. Dus de belangrijkste in de top 5, de rest daaronder. 

Twijfel je nog een beetje over de volgorde? Wees gerust, je kunt deze steeds aanpassen totdat je het gevoel hebt dat het klopt. Zie het als een proces dat nooit af is. Je leven en dus ook jij, is continu in beweging.

Je weet dus nu wat het allerbelangrijkste in je leven is! Niet alleen doordat je dat ziet in je lijst maar nog belangrijker: aan de betekenis die je aan de woorden hebt gegeven.