Les 10: wiebelen op je plek

Als je bezig bent met het leven conform je eigen behoeften en persoonlijke waarden, dan kan het bijna niet anders dan dat je af en toe weerstand voelt bij jezelf of bij anderen. Dat hoort bij het proces waar je inzit: namelijk doorbreken van bestaande patronen.

Ik ga je eerst een meenemen in een stukje theorie over ontwikkelingsconflicten zodat je snapt hoe dat werkt.

Ontwikkelingsconflicten

Elk mens heeft gedurende zijn leven meerdere ontwikkelingsconflicten. We hebben ontwikkelingsconflicten nodig om te groeien en om meer zelfvertrouwen te krijgen. Een niet goed doorgemaakt ontwikkelingsconflict in de jeugd, kan zorgen voor problemen op latere leeftijd. Gelukkig kun je veel dingen op latere leeftijd nog aanleren of bijsturen.

Erik Erikson is een van de belangrijkste grondleggers van de ontwikkelingspsychologie. Erikson probeerde een beeld te schetsen van die ontwikkelingsconflicten. Weet ook dat elk ontwikkelingsconflict gepaard gaat met angsten. Erikson noemt acht ontwikkelingsconflicten van de psychosociale ontwikkeling van de mens. Het beeld dat hij schetst is overigens erg beperkt. Mensen doorlopen in hun leven namelijk veel meer ontwikkelingsconflicten. De kans is groot dat je er nu midden in één zit. Schrik niet van het woord. Als je erin zit, dan is het vaak een gedoe en komen daar allerlei uitdagingen bij maar weet dat je momenteel een enorme groeispurt doormaakt waar je al snel de vruchten van gaat plukken. Daar gaan we het straks over hebben.

In onderstaand schema staan de belangrijkste ontwikkelingsconflicten die mensen moeten overwinnen.

Leeftijd bij benadering	Beschrijving van het ontwikkelingsconflict	Belangrijkste relaties	Angst die hierbij hoort
0-2 jaar	Basisvertrouwen vs. Wantrouwen	Moeder/primaire hechtingsfiguur	Voeding, verlatingsangst
2-4 jaar	Autonomie vs. Schaamte/twijfel	Ouders	Zindelijkheid, afwijkende mening
4-5 jaar	Initiatief vs. Schuld	Familie	Exploratie
5-12 jaar	Nijver vs. Minderwaardigheid	Buurt, school	Falen, minderwaardigheid
12-20 jaar	Identiteit vs. Rolverwarring	Leeftijdsgenoten, rolmodellen	Sociale angst, seksualiteit
20-24 jaar	Intimiteit vs. Eenzaamheid	Vrienden, partner	Eenzaamheid, intieme relaties, kinderen krijgen
24-65 jaar	Productiviteit vs. Stagnatie	Huishouden, werkrelaties	Ouderschap, midlifecrisis
65- einde leven	Integriteit vs. Wanhoop	De mensheid, eigen rol	Eenzaamheid, zin van het leven.

Figuur: fasen van psychosociale ontwikkeling

Weet dat dit schema enigszins achterhaald is. Zo speelt de angst om geen kinderen te krijgen tegenwoordig meer een rol rond de leeftijd van 35 jaar. Je ziet in de tabel: ‘Beschrijving van het ontwikkelingsconflict’ allerlei woorden staan. Wil je hier meer over weten, neem dan even contact met me op. Of: als je wilt dat ik er een video of podcast over maak, laat dan dan even weten.

We gaan even door naar een andere scrabble woord. Namelijk: ontwikkelingsinterferenties. Ja, sorry. Ik heb ze ook niet bedacht.

Ontwikkelingsinterferenties

Ontwikkelingsconflicten gaan vaak gepaard met angst. Ze zijn nodig om een identiteit te ontwikkelen. Angst en identiteit zijn via ontwikkelingsconflicten onlosmakelijk met elkaar verbonden. Hoe meer ontwikkelingsconflicten mensen overwinnen, hoe meer zij leren zichzelf te zijn in verschillende omstandigheden. Door het doormaken van de ontwikkelingsconflicten vinden ze een manier om flexibel in hun eigen behoeften te voorzien binnen omstandigheden met wisselende eisen en beperkingen. Denk bij wisselende eisen en beperkingen bijvoorbeeld aan normen en waarden van mensen uit je omgeving.

Ontwikkelingsconflicten overwinnen vergroot onze zelfredzaamheid en ons besef van de plek die we in de wereld in mogen nemen.

Als mensen een manier vinden om in hun behoeften te voorzien en daarbij rekening te houden met hun omgeving, heeft een ontwikkeling plaatsgevonden.

Systemen waar jij onderdeel van uitmaakt

Goed, even terug naar deze zin in de vorige alinea: ontwikkelingsconflicten overwinnen vergroot onze zelfredzaamheid en ons besef van de plek die we in de wereld in mogen nemen. Iedereen heeft een plek in deze wereld. Welke plek dat is, dat ben je nu aan het onderzoeken. We maken even een bruggetje naar iets uit de systeemtherapie.

Ik leg tijdens de coachsessies vaak iets uit over familiesystemen of andere systemen die dan van toepassing zijn. Je mag het ook patronen noemen.

Ik teken dan een vakje met daarin sterretjes die de mensen binnen het systeem moeten voorstellen. Ik teken ‘m nu even en zet ‘m hieronder. Ik teken de poppetjes binnen een familie nu even willekeurig zonder na te denken over de positie binnen dat systeem.

Ik teken de zoon even buiten het systeem om het effect te vergroten. Ik zou ‘m ook in het vak kunnen tekenen maar dan op een andere plek. En meestal gaat iemand niet meteen naar een andere plek waarvandaan mensen kunnen wennen, nee ze zoeken en bewegen binnen het systeem waardoor de boel langere tijd ontregeld lijkt. Terwijl de meeste mensen de behoefte hebben dat alles weer is/wordt zoals het was. Dat voelt veilig.

Binnen dat systeem heeft iedereen dus een plek. Binnen dat systeem is er ook een waarden- en normensysteem. En dat niet alleen. Binnen een systeem bestaan ook bepaalde waarheden en conditioneringen. Verhalen die we elkaar en onszelf vertellen op basis van bepaalde overtuigingen. Weet ook dat het niet uitmaakt of je ouders nog leven of niet. Hun normen- en waardensysteem hebben nog steeds invloed op jou, net zoals dat van hun ouders dat op hen hebben/hadden.

Even wat meer uitleg:

Een systeem van een gezin met een vader, moeder, dochter en zoon.

Overtuigingen die er zijn te aanzien van bijvoorbeeld geld:

Geld is slecht
Mensen doen slechte dingen met geld
Als je voor een dubbeltje bent geboren, zul je nooit een kwartje worden
Om rijk te worden moet je hard werken
Bij ons in de familie zal nooit iemand rijk worden
Het geld groeit ons niet op de rug
Er staat geen geldboompje in de tuin.

Normen kunnen dan zijn:

Je moet gelukkig zijn met wat je hebt
Je moet het doen met wat je hebt
Je moet hard werken
Je moet zuinig zijn op je geld
Je moet veel sparen.

Als dit de kinderen vaak wordt verteld, dan gaan ze het geloven (conditionering). Stel dat zoonlief op zijn twintigste besluit dat hij rijk wil worden met vloggen, dan zal er ongetwijfeld weerstand optreden bij de ouders. Het druist tegen hun normen en waarden in. Het staat haaks op wat zij geloven. Ze denken nog net niet: ‘Onze zoon is gek geworden!’ Maar het scheelt niet veel. Zoonlief is aan het bewegen in het systeem. Ik teken dan vaak dat het poppetje buiten het systeem gaat bewegen, want hij stapt uit een bepaald normen en waardensysteem.

Zoonlief kan op allerlei manieren omgaan met de kritiek en de weerstand die hij te voortduren krijgt. Negeert hij zijn eigen behoeften, dan gaat dat misschien even goed maar het gaat wringen. Het helpt hem dan om op zoek te gaan naar een manier om (ik haal nu de zin aan uit de alinea over ontwikkelingsinteferenties):

Als mensen een manier vinden om in hun behoeften te voorzien en daarbij rekening te houden met hun omgeving, heeft een ontwikkeling plaatsgevonden.

Dat is je ontwikkeling! En daar zit je nu middenin!

Verwacht niet dat als jij beweegt in een bepaald systeem, dat dat zonder slag of stoot van de mensen om je heen zal gaan. Dat geeft ook niet. Jij dwingt hen als het ware om te bewegen en om te gaan met het feit dat jij een nieuwe (EIGEN!) plek in wilt nemen. Het vraagt ook wat van hen! Het is voor anderen vaak onzeker en verwarrend.

Teken ik het systeem voor een team of organisatie, dan hebben we het ook vaak over cultuur. Ook daar zie je dat als er iemand uit een team weggaat of er komt een nieuwe medewerker bij, dan verandert dat iets in de dynamiek. Het puzzeltje moet opneuw gelegd worden. Je ziet ook vaak bij medewerkers dat er reuring is. Het beweegt. Sommige mensen staan met open armen bij de deur om de nieuwe medewerker te ontvangen en sommigen kijken met argwaan de nieuwe kat uit de boom. Het is niet ongebruikelijk dat dit bij sommige mensen gepaard gaat met angstgedachten en gevoelens. ‘Straks is de nieuwe beter dan ik.’

Even terug naar het systeem voor je familie of gezin

Stel dat jij ineens (ik zeg ineens want voor veel mensen om je heen voelt dat als dat jij ineens anders doet) gaat leven conform jouw waarden en normen dan ga je als het ware bewegen binnen dat systeem en figuurlijk ook buiten het bestaande waarden- en normensysteem. Terwijl iedereen dus figuurlijk verbonden is met elkaar met onzichtbare draadjes. En weet dus ook dat iedereen daar een vaste plek heeft.

Jij gaat dus bewegen in het systeem en je trekt als het ware iedereen van zijn of haar plek. Als jij beweegt, verandert er wat in het patroon. Vaak zitten de andere mensen in het systeem niet te wachten op een verandering. Zeker niet omdat zij er niet bewust voor hebben gekozen. Wat je dan ook vaak hoort is: ‘Onze Jan doet ineens zo gek. Sinds hij die relatie heeft.’ Of: ‘Ik weet niet waar Pietje mee bezig is. Eerder vond hij het altijd goed zoals we het deden en nu wil hij het ineens anders.’

Ik kan nog wel even doorgaan met dingen die mensen zeggen omdat ze ander gedrag ervaren. En dat is natuurlijk ook zo! Regelmatig lijkt het erop dat je familie of andere mensen binnen een systeem, je weer terug willen zetten op je plek. Dat ze controle over je willen hebben. En dat ze de behoefte hebben om ervoor te zorgen dat alles weer wordt zoals het was. Ook dat noemen ze weerstand tegen verandering en dat hoort erbij.

Gelukkig kun je wel degelijk wat doen! In de fase waarin je opkomt voor je eigen behoeften ontstaat er vaak twijfel. Het kan ook zijn dat je je onzeker gaat voelen of zelfs afgewezen. Vaak heeft het te maken met de behoefte aan waardering en goedkeuring. Als jij gaat bewegen en naar je eigen waarden gaat leven, kan dat bij anderen wat teweeg brengen en daar kun jij last van hebben. Je ziet soms ook dat mensen zich heel heftig gaan afzetten. Ik hoor regelmatig dat er boosheid ontstaat naar ouders toe. Mensen hebben het contrast ervaren tussen wat ze werkelijk willen en de normen en waarden die ze mee hebben gekregen. En dat voelt soms echt heel naar en vervelend. Het hoeft niet zo te gaan. Het vergt wel wat zelfonderzoek wat misschien best wel lastig is om alleen te doen in een online programma maar het kan wel. Daarom geef ik je wat stappen mee die je dan kunt doen.

Stap 1 – mensen hebben meestal niet de intentie om jou dwars te zitten (al voelt dat soms wel zo)

Als jij verandert, dan dwing je als het ware de ander ook te veranderen. Je doorbreekt een patroon. De meeste mensen zitten hier niet op te wachten en reageren primair vanuit hun gevoelens en emoties. (Hoe hier mee om te gaan, is genoeg stof voor een ander online programma;-))

Nog even wat anders: ze zeggen vaak dat je geen invloed hebt op andere mensen en dat is feitelijk ook zo maar niet helemaal… Jij bent onderdeel van een patroon dat er tussen jou en de ander is. Als jij anders gaat doen, dan is de kans groot dat de ander ook ander gedrag zal vertonen.

Stap 2 – weerstand en dus ook angst, hoort bij verandering! Het is een normaal onderdeel van dit proces.

Weet dat weerstand een gezond onderdeel is van veranderen. Het hoort erbij simpelweg bij. Weerstand bij jezelf maar ook bij anderen. Van nature willen we graag dat alles hetzelfde blijft want dat voelt veilig. Maar we hebben ook een andere behoefte en dat is de behoefte aan groei en ontwikkeling. Die twee behoeften bijten elkaar regelmatig. Het komt ook doordat je je comfortzone oprekt en dat kan best spannend zijn.

Stap 3 – o ja, dat is dus een ontwikkelingsconflict

Besef dat je eigenlijk in een zoals ze dat zo mooi noemen ontwikkelingsconflict zit. Je weet nu dat die meestal gepaard gaan met angst en dat dit er gewoon bijhoort. Je rekt je comfortzone op en dan ontstaat meestal ‘geestelijke groeipijn’. Als de angsten je beperken en je komt daar niet doorheen, dan adviseer ik je daarvoor bij mij of iemand anders een coachsessie te doen. Het kan bevrijdend zijn om te ontdekken wat die angsten zijn hoe je daar mee om kunt gaan.

Stap 4 – wat je kunt doen

Als je merkt dat er weerstand of angst ontstaat (weerstand kan bijvoorbeeld zijn: stress, irritatie, boosheid, het willen vermijden) stel jezelf dan steeds deze vragen:

Wat gebeurt er nu?
Waar ben ik nu bang voor (als je angstgevoelens ervaart)?
Waar heb ik nu eigenlijk behoefte aan?

Vooral die laatste vraag is heel belangrijk. Even een voorbeeld:

Je zegt tegen je ouders dat je je baan op gaat zeggen. Je gaat een tijdje niets doen om erachter te komen wat je nu werkelijk wilt. Wat je waarneemt (of denkt waar te nemen, zie RET les 7) is afwijzing bij je ouders. Dat zie je aan hun houding en gezichten. En dat niet alleen! Wat ze tegen je zeggen, daar lusten de honden geen brood van! Je vader vraagt of je soms gek bent geworden en je moeder zegt dat je een verantwoordelijkheid hebt en niet zomaar kan stoppen met werken. Ze vinden het dom en onnadenkend.

Je kunt je vast voorstellen dat je in zo’n situatie allemaal nare gevoelens en emoties hebt. Je wordt geraakt door wat ze zeggen en je voelt je misschien afgewezen en in een hoekje gedrukt. Misschien weerhoudt het je om te doen wat je wil doen. Sommigen voelen intens verdriet en onzekerheid en sommigen worden heel boos en worden opstandig. Wat er ook gebeurt bij jou, dit is zo’n voorbeeld van bewegen in het systeem.

Je ouders reageren hoogstwaarschijnlijk primair vanuit hun emoties waar behoeften onder zitten. Ik ga daar hier niet te diep op in. Behoeften van je ouders kunnen zijn: veiligheid, zekerheid en stabiliteit. Niet alleen voor jou, maar ook voor zichzelf. Als alles in jouw leven ogenschijnlijk stabiel is (wij weten dat dat in je hoofd wel anders kan zijn) dan is de kans groot dat zij zich niet veel zorgen hoeven te maken over jou. Als jij in hun ogen zomaar je baan opzegt, dan ontstaan er bij hen zorgen en daar zitten ze niet op te wachten. Snap je dat jouw besluit iets teweeg brengt bij hen? En vaak reageren mensen dan heel primair vanuit hun emoties. Niet zo handig maar het gebeurt.

Wat in zo’n situatie ongelooflijk goed werkt, is vragen stellen over wat je je ouders letterlijk hoort zeggen of ziet doen. Dit is niet makkelijk en iets wat de meeste mensen moeten trainen. Het is een compleet andere manier van communiceren met elkaar. Ik doe dit met bijna al mijn klanten meerdere keren. Daarom ben ik er een aparte online training voor aan het ontwikkelen. Als je dit ook wilt, mag je wat mij betreft instappen tegen een gereduceerd tarief. Mail, app of bel me dan even als je interesse hebt. Wat ook kan en dan ga ik meteen met je oefenen, is een aparte sessie hiervoor boeken. Dat kan persoonlijk maar ook op afstand. Kijk hiervoor in mijn online agenda.

Nog een voorbeeld om het goed te snappen

Ik teken dit soort vakjes heel vaak voor verschillende ontwikkelingsconflicten. Staan alle poppetjes even lekker op hun plek, dan begint ineens het ene kind te puberen en te bewegen in het systeem! Ik teken ‘m ook vaak als kinderen het huis uitgaan of als vrouwen de balen krijgen omdat ze het gevoel hebben altijd maar voor iedereen te zorgen en te weinig terug te krijgen. Ze krijgen de behoeften te ontdekken wat ze zelf willen en dat ook te gaan doen. Over beweging gesproken!

Het is niet voor het eerst dat ik iemand aan tafel heb die besloten heeft om te leven zoals zij het wil. Ze is het zat om maar steeds voor iedereen klaar te staan. Nu gaat ze doen wat ze zelf wil. Moeders is veel op pad, doet even lekker (soms gaat dat even heel heftig in het begin) waar ze zelf zin in heeft en vader en kinderen lijken een beetje verloren achter te blijven. Ik zie dan soms ook een beeld voor me dat moeder uit eten is met kinderen terwijl zij altijd kookte en de vader met de kinderen thuis is en zich eigenlijk even geen raad weten. Niet omdat ze niet weten hoe ze moeten koken want dat weten ze echt wel maar met de nieuwe situatie.

En dan nu: ga wiebelen op je plek

Ik gebruik twee metaforen die ik met je wil delen. Mensen zeggen vaak dat ze zich wat wiebelig voelen in een veranderingsproces. En dat is oké. Zolang je maar WIEBELT OP JE EIGEN PLEK.

Eerste metafoor: de boom

Ik zat op mijn kantoor en keek naar buiten naar de bomen die een storm trotseerden. De bomen schudden alle kanten op maar ze bleven staan waar ze stonden. Hier en daar waren wat takjes afgebroken maar de bomen stonden nog op hun eigen plek. Waarom? Omdat ze geworteld zijn. Ze hebben hun eigen plek. Hoe zou het eruit zien als dat niet zo was? Dan zouden de bomen heen en weer vliegen. En dat is wat mensen dus ook vaak doen: ze vliegen heen en weer tussen wensen en eisen van de omgeving en die van henzelf. Ze zwiepen werkelijk alle kanten op. Doodvermoeiend.

Als je je eigen plek (dus leven op basis van je persoonlijke waarden) inneemt, dan kan het nog steeds stormen (storm staat symbool voor kritiek, woorden, waarden en normen van je omgeving). Hier en daar breekt een takje af omdat je geraakt wordt. En dat mag, dat hoort bij samenleven. Je wiebelt dus wel degelijk… Maar je blijft staan op je eigen plek.

Geworteld blijven staan op je eigen plek kan alleen als je heel goed weet wie je bent en wat je behoeften zijn. Als je continu afstemt op je eigen behoeften, dan blijf je geworteld. Continu afstemmen op je eigen behoeften betekent niet dat je geen rekening meer houdt met anderen of egoïstisch wordt, maar dat je steeds afweegt in bepaalde situaties. Dat heb je als het goed is, geleerd in eerdere lessen.

Je gaat vaak merken dat er een behoefte is aan iets wat past bij wie je bent, bijvoorbeeld de dingen op je eigen manier doen (autonomie) en goedkeuring van bijvoorbeeld je ouders. Door jezelf vragen te blijven stellen, stem je steeds beter af op wie je bent en wilt zijn ook in relatie tot anderen. Ga hiervoor terug naar les 7. Daarin staat helemaal uitgelegd hoe je dat doet. Maar ook in les 6 staan handvatten om dit te kunnen doen.

Mijn ervaring is dat mensen dit het meest lastige stuk vinden. Wil je hier handigheid in krijgen? Dan raad ik je aan om een persoonlijke sessie te doen. Dat kan al vanaf een half uur en op afstand. Ik kan je in korte tijd goed helpen. Ik ga meteen aan de slag met je zodat je veel bereikt in korte tijd.

Mag ik je feliciteren met het afronden van het programma? Ik raad je aan om het te vieren. Veel mensen haken onderweg af maar jij hebt alles gedaan!! Dat is echt een compliment waard!